Herb Olsztyna przedstawia postać św. Jakuba Starszego odzianą w długą szatę, z laską pielgrzymią w prawej ręce i muszlą w lewej, w kapeluszu na głowie i aureolą wokół niej.

Wizerunek straconego w 44 r. apostoła pojawia się na pieczęciach miejskich już od XIV w. Św. Jakub był patronem pierwszego kościoła parafialnego w Olsztynie, z biegiem lat został również patronem miasta. Herb Olsztyna zmieniał się przez ponad 660 lat istnienia miasta. Prawie zawsze pojawiała się na nim postać św. Jakuba, ale sposób jej przedstawienia zależał od ducha epoki.

Aktualny wzór herbu pochodzi z 1982 r. i nawiązuje do jego najstarszej, gotyckiej wersji. Wygląd obowiązującego herbu jest ściśle określony w uchwale rady miasta. W Olsztynie możemy dziś podziwiać kilka historycznych ujęć herbu. Niespotykanie prezentuje się płaskorzeźba na kamienicy przy ul. Mrongowiusza 3. Wizerunek herbu wyryty jest także nad wejściem do ratusza. Zmiany zachodzące w herbie stanowią wiodący motyw witraży, które zdobią ratuszową salę posiedzeń.