Profesjonalne sceny teatralne
Historia teatru w Olsztynie, najstarszego w mieście i na Warmii i Mazurach, sięga 1925 r. Wówczas wzniesiono Treudank, czyli dzisiejszy Teatr im. Stefana Jaracza, który obecną nazwę zyskał po zakończeniu II wojny światowej. Również wtedy, w 1945 r., na jego deskach po raz pierwszy zabrzmiały słowa wypowiedziane po polsku. Przez kolejne osiem lat była to jedyna scena w mieście. W 1953 r. alternatywę dla niej stworzyli założyciele Stowarzyszenia Teatru Kukłowego Ziemi Warmińsko-Mazurskiej, które z czasem przekształciło się w Olsztyński Teatr Lalek.
W 1957 r. na olsztyńskiej scenie swoje miejsce zajął także Amatorski Teatr Głuchych, powołany przez Tadeusza i Mirosława Ostaszewskich, a rozwijany z sukcesami przez Bohdana Głuszczaka. Ten ostatni język migowy zastąpił pantomimą, w wyniku czego w 1991 r. teatr zmienił nazwę na Teatr Pantomima Olsztyńska Nowa. Funkcjonował on do 2009 r., a jego działalność była pasmem sukcesów artystycznych, nagradzanych zarówno w kraju, jak i na zagranicznych festiwalach.
Amatorski przekaz artystyczny
Koniec lat 80. i lata 90. XX w. to prawdziwy wysyp teatrów amatorskich, które powstawały także poza miastem i inicjowane były przez mniejsze społeczności. Przykładem takich form artystycznego wyrazu mogą być: Teatr Wiejski „Węgajty” (powstały w 1986 r., a w 1991 r. podzielony na ludowy „Projekt Terenowy” i religijną „Scholę”) oraz Wspaniały Teatr Bez Nazwy, powołany do życia w 1993 r. w Gietrzwałdzie. W 1998 r. z inicjatywy Krystyny Spikert powstał także Olsztyński Teatr Rapsodyczny, którego działalność zakończyła się w 2005 r. Jednak dwa lata wcześniej wyodrębnił się z niego Teatr „Biały”, który do dzisiaj kontynuuje jego tradycje, a efekty jego działania można oglądać na scenie w „Spichlerzu” MOK-u. Pod koniec lat 90. powstał także Teatr Studencki „Cezar”, w którym wyodrębniło się kilka sekcji – od dramatycznej po kabaretową.