Dom przedpogrzebowy gminy żydowskiej „Bet Tahara”
Opis obiektu
Zyndrama Z Maszkowic 2
"Bet Tahara" to jedyna pamiątka architektoniczna po olsztyńskiej społeczności żydowskiej. Jest on także oryginalnym i niezwykle cennym dziełem jednego z najwybitniejszych architektów XX w.
„Dom Oczyszczenia” to debiut zawodowy Ericha Mendelsohna (1887-1953) – modernistycznego architekta oddanego ekspresjonizmowi, który z czasem zyskał światową sławę. Projekt powstał podczas jego studiów w Monachium i jako wzorowa praca dyplomowa stał się dla niego przepustką do międzynarodowej kariery.
Dom przedpogrzebowy „Bet Tahara” powstał na zlecenie gminy żydowskiej w latach 1912-13, stając się integralną częścią należącego do tej gminy cmentarza, istniejącego od 1819 r. przy dawnej ul. Jeziornej. Choć bryła budynku – niewyróżniająca się, jednokondygnacyjna, przykryta czerwoną dachówką – nie robi imponującego wrażenia, jego wnętrze jest naprawdę wyjątkowe. Mendelsohn zaprojektował je w logicznym porządku, zwracając uwagę na najmniejszy detal. Trzy główne pomieszczenia symbolizują poszczególne etapy pośmiertnej drogi człowieka: oczyszczenie ciała, oczyszczenie duszy i ostatnią podróż. Z uwagi na charakter miejsca w wyważonych dekoracjach dominują motywy judaistyczne. Szczególna uwagę zwraca piramidalne zwieńczenie sali pożegnań.
Budowla przetrwała II wojnę światową, ale po jej zakończeniu, pozbawiona gospodarza, podupadała. Przez około 15 lat użytkowało ją Archiwum Państwowe. Dopiero w 2007 r. z inicjatywy Wspólnoty Kulturowej „Borussia” rozpoczęto prace konserwatorskie przywracające budynkowi dawną świetność. W 2013 r. „Borussia” przeniosła tutaj swoją siedzibę, otwierając Centrum Dialogu Międzykulturowego „Dom Mendelsohna”.