Olsztyn, choć jego korzenie teatralne nie są tak głębokie jak w innych miastach kraju, może poszczycić się bogatą działalnością sceniczną. W mieście i jego okolicach rozwijają się zarówno teatry profesjonalne, jak i studenckie czy zupełnie amatorskie. Nie brakuje też festiwali teatralnych znanych w całej Polsce.

Jedno jest pewne. Każdy, kto będzie miał okazję podziwiać tutaj popisy aktorskie, zmierzy się ze sztuką przez wielkie „S”.

Profesjonalne sceny teatralne

Historia teatru w Olsztynie, najstarszego w mieście i na Warmii i Mazurach, sięga 1925 r. Wówczas wzniesiono Treudank, czyli dzisiejszy Teatr im. Stefana Jaracza, który obecną nazwę zyskał po zakończeniu II wojny światowej. Również wtedy, w 1945 r., na jego deskach po raz pierwszy zabrzmiały słowa wypowiedziane po polsku. Przez kolejne osiem lat była to jedyna scena w mieście. W 1953 r. alternatywę dla niej stworzyli założyciele Stowarzyszenia Teatru Kukłowego Ziemi Warmińsko-Mazurskiej, które z czasem przekształciło się w Olsztyński Teatr Lalek.
W 1957 r. na olsztyńskiej scenie swoje miejsce zajął także Amatorski Teatr Głuchych, powołany przez Tadeusza i Mirosława Ostaszewskich, a rozwijany z sukcesami przez Bohdana Głuszczaka. Ten ostatni język migowy zastąpił pantomimą, w wyniku czego w 1991 r. teatr zmienił nazwę na Teatr Pantomima Olsztyńska Nowa. Funkcjonował on do 2009 r., a jego działalność była pasmem sukcesów artystycznych, nagradzanych zarówno w kraju, jak i na zagranicznych festiwalach.

Amatorski przekaz artystyczny

Koniec lat 80. i lata 90. XX w. to prawdziwy wysyp teatrów amatorskich, które powstawały także poza miastem i inicjowane były przez mniejsze społeczności. Przykładem takich form artystycznego wyrazu mogą być: Teatr Wiejski „Węgajty” (powstały w 1986 r., a w 1991 r. podzielony na ludowy „Projekt Terenowy” i religijną „Scholę”) oraz Wspaniały Teatr Bez Nazwy, powołany do życia w 1993 r. w Gietrzwałdzie. W 1998 r. z inicjatywy Krystyny Spikert powstał także Olsztyński Teatr Rapsodyczny, którego działalność zakończyła się w 2005 r. Jednak dwa lata wcześniej wyodrębnił się z niego Teatr „Biały”, który do dzisiaj kontynuuje jego tradycje, a efekty jego działania można oglądać na scenie w „Spichlerzu” MOK-u. Pod koniec lat 90. powstał także Teatr Studencki „Cezar”, w którym wyodrębniło się kilka sekcji – od dramatycznej po kabaretową.

Olsztyńskie życie festiwalowe

Poza stałym repertuarem formacji obecnych w mieście, teatralne życie Olsztyna ożywiają festiwale. Do najważniejszych należą te organizowane przez Teatr im. Stefana Jaracza, czyli Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Demoludy”, goszczący środkowo- i wschodnioeuropejskie grupy teatralne oraz budujący porozumienie między kulturami, a także Olsztyńskie Spotkania Teatralne, prezentujące najbardziej spektakularne przedstawienia z afiszów teatralnych w Polsce.
Znany z ciekawych wydarzeń jest także Olsztyński Teatr Lalek, który zaprasza na Olsztyński Tydzień Teatrów Lalkowych „Anima”, prezentujący najróżniejsze formy animacji. Swego czasu teatr organizował także Studencką Trzydniówkę Teatralną z repertuarem skierowanym do środowiska uniwersyteckiego.
Teatry studenckie z kraju i z zagranicy mają okazję zmierzyć się na Studenckim Ogólnopolskim Festiwalu Teatralnym „Theatrum Orbis Terrarum”, którego gospodarzem jest Teatr Studencki „Cezar”. Aktorzy zawodowi mogą zaś zaprezentować swoje umiejętności w organizowanym od 2012 r. przez Miejski Ośrodek Kultury konkursie pn. Warmińskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora „Solo”.

Edukacja teatralna w Olsztynie

Teatr w Olsztynie nie jest jednak ukierunkowany wyłącznie na rozrywkę, prowadzi też działalność edukacyjną. Dzieci mają szansę poznać przygotowania do spektakli i pracę aktorów za kulisami Olsztyńskiego Teatru Lalek. Młodzież zyskuje okazję zdobycia pierwszych szlifów scenicznych, ucząc się w Studium Aktorskim im. Aleksandra Sewruka, które działa przy Teatrze im. Stefana Jaracza od 1991 r. Od 2006 r. prowadzi ono też własną, otwartą dla publiczności scenę, na której prezentowane są spektakle dyplomowe.
Być może wykształceni w studium aktorzy dołączą do największych gwiazd olsztyńskiej sceny. Póki co w alei zasłużonych artystów teatralnych, znajdującej się w pobliżu pomnika Stefana Jaracza, Rzeźbami Wolnych Ptaków Sztuki uhonorowano: Stefana Burczyka, Bohdana Głuszczaka, Hannę Skarżankę, Artura Sterankę i Eugenię Śnieżko-Szafnaglową.